😞 Daniel Kahneman hayatını kaybetti.

Günaydın.

29 Mart Cuma Tepe Noktası Bülteni’ni 9 dakikada okuyabilirsin.

Davranışsal ekonomi alanındaki çalışmalarıyla 2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü alan Amerikalı psikolog ve ekonomist Daniel Kahneman 90 yaşında hayatını kaybetti. Kendisi hakkında kısa da olsa bir şeyler yazmak istedik.

Türkiye bu hafta sonu sandıklara gidecek, seçim öncesi son bültenimizi yollarken ülkemiz için sonuçların hayırlı olmasını dileriz.

Keyifli okumalar.

• BİST 100 endeksi, günü yüzde 3.10 artışla, 9,079.97 puandan kapattı. Gün içerisinde en düşük 8,863.66, en yüksek 9,079.97 puanı gören BİST 100 endeksi, dünkü kapanışının 273.25 puan üzerine çıktı. Endeksin dolar bazında değeri ise 280.96$ seviyesinde bulunuyor.

TÜRKİYE GÜNDEMİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2024 Mart ayı Ekonomik Güven Endeksini yayınladı. Şubat ayında 99 puan olan ekonomik güven endeksi Mart ayında 1 puan artarak 100 değerini aldı. Ekonomik güven endeksi 0-200 arasında bir değer alabiliyor ve 100’den büyük olması ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, 100’den küçük olması ise kötümserliği ifade ediyor.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Bursa mitinginde Temmuz’da yılın ilk 6 ayındaki enflasyona göre emekli maaşlarının düzenleneceğini duyurdu. Memurlara ek gösterge uygulamasını genişletme hazırlıklarının tamamlandığını ve küçük esnafların prim gün sayısı üzerine çalışmalar yapıldığını belirtti.

SGK, emekli promosyon ödemelerinin 2 katına çıkarıldığını ve emeklilere 8 ila 12 bin TL arasında, ölüm aylığı alan hak sahiplerine ise 5 bin TL promosyon ödemesi yapılacağını belirtti. Bu kapsamda 19 banka ile protokol imzalandığını belirten SGK, emekli ve hak sahiplerinin bankalara başvurması gerektiğini bildirdi.

Bankaların faturalarda otomatik ödeme talimatlarından faiz aldığı ortaya çıktı. Kredi kartlarından verilen otomatik ödeme talimatlarına ek olarak bazı bankaların faturalar mevduat hesaplarından ödense bile komisyon aldığı görülüyor. Uzmanlar bu 2 uygulamanın da yasal olmadığını değerlendiriyor. Bankaların otomatik ödemelerden aldığı otomatik fatura ödeme faizi ise kredi kartı faiz oranlarından çok daha yüksek. Kredi kartı faiz oranları bugün %3,74 iken otomatik fatura talimatı faiz oranının %5 olduğu görülüyor. Nakit çekim olarak değerlendirilen bu otomatik fatura talimatı faizi için tüketici dernekleri hakem heyetine e-devlet üzerinden başvuru yapılmasını öneriyor.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), 21 Mart tarihli Para Politikası Kurulu Toplantısının özetini yayınladı. Kurul, toplantıda faizin artmayacağına yönelik beklentilere karşın bir sürprizle 500 puan artışa gitmiş ve faiz oranını %50’ye yükseltmişti.

DÜNYA GÜNDEMİ

Davranışsal ekonomi alanındaki çalışmalarıyla 2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü alan Amerikalı psikolog ve ekonomist Daniel Kahneman 90 yaşında hayatını kaybetti.

İsrail asıllı Kahneman, Kudüs İbrani Üniversitesi’nde psikoloji ve matematik eğitimi aldı. Psikoloji alanında Kaliforniya Üniversitesi’nden doktorasını ve İbrani Üniversitesi’nden profesör ünvanını alan Kahneman, Princeton Üniversitesi’nde emekli profesör olarak çalışıyordu.

Amos Tversky ile birlikte "beklenti teorisi” alanındaki çalışmalarıyla rasyonel ekonomi dünyasına psikoloji, zihinsellik, bahis, belirsizlik ve rastgelelik kavramlarının girmesini sağlayan Kahneman, makul kararlar almayan insan modeliyle ekonomi alanına önemli katkılar sundu. Kahneman ve Tversky insanların hangi arabayı satın alacakları veya hangi işe girecekleri gibi seçimlerini rasyonel aktörler olarak verdiklerini varsayan ekonomi alanını yeniden şekillendirdi. Çalışmaları, karar alma sürecinin ne kadarının mantıksız ama öngörülebilir şekillerde zihinsel kısayollarla şekillendirildiğine odaklandı.

2002’de aldığı Nobel Ekonomi Ödülü’ne ek olarak 1982 yılında Psikoloji Bilim Derneği Üstün Bilimsel Katkı Ödülü ve 2007’de Amerikan Psikoloji Birliği Hayatboyu Başarılar Ödülünü aldı. 2011’de Foreign Policy dergisinde en iyi küresel düşünürler listesinde yer aldı. Aynı yıl yayınladığı “Hızlı ve Yavaş Düşünme” kitabıyla en çok satanlar listesine girdi ve 2015 yılında The Economist tarafından dünyanın en etkili yedinci ekonomisti olarak listelendi.

Kripto para borsası FTX’in eski CEO’su Sam Bankman-Fried son 10 yılın en büyük dolandırıcılığı iddiasıyla yargı karşısında. 40-50 yıl arası hapsi istenen 32 yaşındaki Bankman-Fried ponzi kurmakla suçlanıyor. Elindeki varlıkların büyük bölümünün FTT ile Solona ağındaki tokenler olduğunun oraya çıkmasıyla 2022 yılında iflas eden FTX’in bu noktaya gelmesinden Bankman-Fried’ın sorumlu olduğu düşünülüyor.

BİST

Koç Holding (KCHOL), Antalya’da Anatolia Hospital markası altında özel hastane işletmeciliği sektöründe faaliyet gösteren Kemer Medical Center’ın (KMC) %80 hissesini satın aldı.

Türkiye Garanti Bankası (GARAN), temettü kararını açıkladı. Buna göre Garanti, 29 Mart 2024’te pay başına net 2,80 TL temettü dağıtacak.

Ic Enterra Yenilenebilir Enerji A.Ş. (INTRA) 27 Mart’ta halka arz süreci başlamıştı. Talep toplamada bugün son gün.

Aselsan (ASELS), Asya-Pasifik bölgesindeki müşterileri ile yeni satış sözleşmeleri imzaladığını duyurdu.

Europower Enerji (EUPWR), AYEDAŞ ihalesinde birinci olduğunu duyurdu.

Mia Teknoloji (MIATK), karma gerçeklik teknolojileri geliştirme hedefiyle çalışmalar başlattığını bildirdi.

Kuzey Boru (KBORU), Aksaray İl Özel İdaresi tarafından gerçekleştirilen boru temini ihalesinde birinci olduğunu duyurdu.

Agrotech (AGROT), bağlı ortaklığı Joyce Elektrikli Araçlar tarafından tasarlanan İnsansız Otonom Zirai Akıllı Tarım Aracı ZİKA’nın seri üretimine başladığını belirtti. Ayrıca ABD Silikon Vadisi’nde kuracağı şirketin AGROTECH USA LLC ismi ile oylanarak kuruluş ve lisans işlemlerinin tamamlandığını açıkladı. Şirket kuruluşunun tamanlanması ile birlikte Agrotech yeni bir ihracat programı başlattı.

DÜNYA

Amazon, yapay zeka şirketi Anthropic’e 2,75 milyar dolar ek yatırım yaparak şirketteki toplam yatırımını 4 milyar dolara çıkardığını açıkladı. Anthropic, geçtiğimiz günlerde yapay zeka sistemlerinin performansını takip eden LMSys Chatbot Arena Leaderboard’da en iyi yapay zeka modeli olarak OpenAI GPT-4’ü tahtından eden Claude 3 Opus modelinin de yaratıcısı.

Ancak Amazon, yatırım haberinin yanı sıra Polonya’dan aldığı ceza ile de gündemde. Ülkedeki müşterileri yanıltmaya çalıştığına ve firmanın satış etiğine uygun davranmadığına karar veren Polonya yargısı, firmayı 8 milyon dolar değerinde bir tazminata mahkum etti.

ABD’de Massachuesets Eyalet Polisi (MSP) tarafından kullanılan Boston Dynamics’in robot köpeği Spot yakın zamanda bir çatışmada vurularak “devre dışı” kaldı. MSP tarafından ismi Roscoe koyulan ve aktif görevde bulunan robot köpek, bir uzaktan operatör tarafından içerde silahlı bir şüpheli bulunan eve gönderildi ve şüpheli tarafından tüfekle 3 el ateş edildikten sonra işlevsiz hale geldi. Bu olayın insanlar vs. robotlar denkleminde insanlar tarafından verilen ilk zarar olduğu konuşulurken bir robot tarafından öldürülen ilk insan ise Amerikalı bir işçi olan Robert Williams. 1979 yılında çalıştığı Ford fabrikasında robotik bir aracın kolu tarafından ezilen Robert için Ford 15 milyon dolar tazminata mahkum edildi. O günden bu yana robotlar tarafından öldürülen pek çok insan kayda geçmiş olsa da bu robotların herhangi bir zekaya sahip olmadığını ve insanlar tarafından programlandığını/yönlendirildiğini bilmekte fayda var. Öte yandan yapay zekanın özellikle askeri drone teknolojisinde kullanılıyor olması nedeniyle yapay zeka tarafından öldürülen ilk insan gibi tarihi bir kişiden bahsedemeyecek olsak da yapay zeka ile donatılmış robotların yaşamımıza dahil olmasıyla bizi toplumsal olarak nelerin beklediği sorusu hem heyecanlı hem de endişe verici bir belirsizlik olarak karşımızda duruyor.

Pazartesi görüşmek üzere.