🧿 Suriye’de savaş bitti: 61 yıllık Baas rejimi çöktü

Türkiye’ye gelen Suriyelileri iki grupta toplamak mümkün: (1) Parası, serveti olanlar ki bunların çoğu burada konut satın alarak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldu, birçoğu burada iş kurdu, eleman istihdam etti ve para kazanmaya devam ediyor. (2) Parası, serveti olmayanlar ki bunlar burada çeşitli işlerde, özellikle emeğe dayalı işlerde çalışmaya girdiler ve gelir elde eder oldular. 

Suriye’de yeni bir rejim kuruluyor. Bu gelişmenin Türkiye’ye ekonomik, sosyal ve siyasal etkilerinin olacağını görebiliyoruz. Sosyal ve siyasal etkileri şimdilik bir kenara bırakıp işin ekonomik etkilerini irdelemeye çalışalım. 

Suriye’de gerçekleşmekte olan rejim değişikliğiyle birlikte Esad rejiminden kaçıp bize sığınan Suriyelilerin önemli bir bölümünün ülkelerine döneceği tahminini yaparsak yanılmış olmayız. Büyük ölçüde yanmış, yıkılmış olan Suriye’de IMF, Dünya Bankası ve diğer uluslararası kuruluşların finansal desteği altında ciddi bir yeniden yapılanma, inşaat faaliyeti başlayacaktır. Bu işleri büyük ölçüde Türk şirketlerinin de aralarında bulunduğu batılı şirketler alacaktır. Bu şirketlerin bu işleri yapmak için çok sayıda işçi istihdam edeceğini ve bunlara,  uluslararası standartlar gereği, bizde çalışarak geçimini sağlayan Suriyelilere ödenenden daha fazla para ödeyeceklerini düşünürsek yukarıda ikinci grup olarak saydığımız Suriyelilerin önemli bir bölümünün ülkelerine döneceğini tahmin edebiliriz. Aslında ilk grupta olanlardan bir bölümü de burada değer kazanmış konutlarını satarak ülkelerine döneceklerdir diye düşünüyorum. Bir bölümü de hem buradaki işini sürdürecek hem de Suriye’de yeni işlere girişecektir.

Suriyelilerin bir bölümünün ülkelerine dönmesinin ekonomimize üç farklı etkisi olabilir diye düşünüyorum: (1) İkinci grupta yer alan Suriyeli emekçilerin bir bölümünün ülkelerine dönmeleriyle yerli üreticiler ucuz emek gücünün önemli bir kaynağını kaybedeceklerdir. Bu durumda daha pahalı emek istihdamına gitmek zorunda kalacakları için maliyetleri artacaktır. Talepte daralma ortaya çıkmasaydı bu artışı kolayca fiyatlarına yansıtabilirlerdi ama talep düştüğü için bu yansıtma sınırlı olabilecek, kârları düşecektir. Maliyet artışının fiyatlara yansıması sınırlı kalsa bile bu durum maliyet enflasyonunda artışa yol açabilecektir. (2) İlk grupta olup da buradaki işlerini tasfiye edip ülkelerine dönecek olanların GSYH’ye katkısı ortadan kalkacaktır. Bunun etkisinin çok sınırlı olacağını düşünüyorum. Öte yandan burada işleri iyi gidenlerin Suriye’ye dönseler bile buradaki işlerini tasfiye etmeyip Suriye’de kuracakları iş ile birlikte götüreceklerini tahmin ediyorum. (3) Her iki gruptan çok sayıda kişinin ülkelerine kesin dönüş yapmaya karar vermesi halinde bunlardan bir bölümü burada vatandaşlık elde etmek için satın aldıkları konutlardan süresi dolmuş olanları satacaklardır. Bu eğilim konut piyasasında çok büyük ölçekte olmasa bile fiyat düşüşleri ve kira düşüşlerine yol açabilir. (4) Ülkelerine dönecek olanların sayısına bağlı olarak GSYH’de ortaya çıkabilecek düşüş kişi başına gelirde daha sınırlı bir düşüşe yol açacağını tahmin ediyorum. Çünkü bilindiği gibi bu kişilerden vatandaşlık almamış olanlar kişi başına gelir hesabı yapılırken nüfus içinde sayılmamaktadır. (5) Suriyelilerin ülkelerine dönmeleri halinde burada yararlandıkları çeşitli yardımlar, destekler, sağlık hizmetleri, ilaçlar vb. için kamu bütçesinden yapılan harcamalar azalacağı için bütçe açığı azalacaktır.  

Hiç kuşkusuz meselenin asıl yansımaları sosyal ve siyasal alanda görülecek. Bu kadar çok sayıda sığınmacı, ülkenin sosyal ve siyasal düzenini olumsuz yönde etkiliyor. Bunu yaşayarak, gözlemleyerek gördük. Ekonomik açıdan olumsuz görünen yanlarına karşılık Türkiye’nin, sığınmacıların ülkelerine dönüşünü teşvik etmek üzere kamu kurumlarından aldıkları yardımları derece derece azaltarak kaldırması gerektiği kanısındayım. 

#KAREL - Yeni İş İlişkisi Bir kamu kurumu ile 128.490.000 TL tutarında Haberleşme Teçhizatı tedarikine yönelik sözleşmeler imzalandı. Teslimatlar 2024-2025 yılları arasında gerçekleştirilecek.

#IHLAS - Finansal Yatırım Kırgızistan'da enerji sektöründe faaliyet göstermekte olan Orta Asya Investment Holding'in %30 hissesinin devralınması işlemi Kırgızistan Mali Piyasaların Düzenlenmesi ve Denetimi Devlet Hizmeti nezdinde tescil edilmiş olup, devre ilişkin yasal süreçler tamamlandı.

#AKFGY - Birleşme İşlemleri %100 bağlı ortaklık Akfen Karaköy'ün sahip olduğu tüm varlık ve yükümlülüklerin bir bütün halinde kayıtlı değerleri üzerinden devralınarak tasfiyesiz infisahı suretiyle, şirketin Akfen Karaköy ile birleşmesine karar verildi.

#EBEBK - Kasım Satış Adetleri Kasım ayında Türkiye'de mağazalar ve e-ticaret kanalından satılan toplam ürün adedi 7.711.790 olarak gerçekleşmişken, bu sayı Kasım 2023'te 6.701.010'dur.

#SKTAS - Finansal Duran Varlık Satışı Efeler Çiftliği'nde sahip olunan payların tamamının 17.500.000 dolar karşılığında devredilmesi amacıyla Altınmarka Gıda ile hisse satış sözleşmesi imzalandı.

#FONET - Yeni İş İlişkisi Hatay İl Sağlık Müdürlüğü ile 24 ay süreli "Sağlık Bilgi Yönetim Sistemi Hizmet Alımı" sözleşmesi 53.589.600 TL bedelle imzalandı.

#SEGMN - GES Yatırımı Yatırımı tamamlanan çatı GES'in kesin kabul işlemleri tamamlanmış olup, tesis bugün itibarıyla devreye alındı. Şirketin güneş enerjisi kurulu gücü bu santralle birlikte 2,36 MW'a ulaştı. Elde edilecek elektrik enerjisinin, iş süreçlerinin büyük bir bölümünün elektrik ihtiyacını karşılaması planlanıyor.

#ELITE - Yeni İş İlişkisi Güney Kore merkezli Cinnamon Lab firması ile İş Ortaklığı sözleşmesi imzalandı. Sözleşme çerçevesinde, şirket ürünlerinin Güney Kore ve uzak doğu pazarında satışının artırılmasına yönelik olarak yeni sözleşmelerin yapılması ve siparişlerin alınması konularında çalışmalar başladı.

#DARDL - Yunanistan'da Fabrika Açılışı Sermayesinin %100'ü şirkete ait olan Dardanel Greece, Yunanistan'da yeni Sushi fabrikası açtı. Yatırım ile hem Yunanistan hem de komşu Avrupa ülkelerine yapılacak satışlarla 50 milyon Euro ciro hedefleniyor.

#GSRAY - Sermaye İşlemleri Şirket %400 oranında bedelli sermaye artırımı kararı aldı.