🏢 Türkiye’nin İlk Otomobil Şirketi: Ford Otosan

Günaydın.

17 Haziran Pazartesi Tepe Noktası Bülteni’ni 7 dakikada okuyabilirsin.

Bugün yeni serimiz Türkiye’nin 30’u: BİST 30 Büyüme Hikayeleri’nde Türkiye’nin ilk otomobil şirketi Ford Otosan’ı yazdık.

Keyifli okumalar.

Ford Otomotiv A.Ş., Ford Motor Company ve Koç Holding’in eşit oranda (%41) hisseye sahip olduğu halka açık (%18) bir şirket ve arkasında Cumhuriyet döneminin ilk büyük girişimcisi Vehbi Koç var.

1901 Ankara doğumlu Vehbi Koç, Ankara İdadisi’ndeki eğitimini tamamladıktan sonra babasının açtığı bakkal dükkanında ticarete başlıyor. Zaman içerisinde babasının karşı çıkmasına karşın dükkanı genişleterek hırdavat, kösele ve yapı malzemesi de satmaya başlıyor. Cumhuriyet’in kurulmasından sonra ise 1926 yılında bu bakkal dükkanını Koçzade Ahmet Vehbi Ticarethanesi adıyla ATO’ya kaydettiriyor. Bu tarih aynı zamanda Koç Holding’in de kuruluşu olarak kabul ediliyor.

Koç 1928 yılında otomobil ticareti yapmak için Ford ve Standard Oil (bugün ExxonMobil) şirketlerinin Ankara acenteliğini alarak otomobil ve gaz-benzin işine ilk adımlarını atıyor. 1931 yılında arkadaşlarıyla birlikte çıktığı Avrupa gezisinden sonra ise orada gördüklerinin etkisiyle Ankara Ulus’ta Koç Han’ı yaptırıyor ve işlerini oraya taşıyor.

1956 yılının başında, Ford’un Yakın Doğu’daki 34 bayisi arasında düzenlediği yarışmada Ankara bayisinin birinci olmasıyla ABD’ye davet edilen Vehbi Koç, Ford Company’nin başkanı Henry Ford II’yle görüşüyor. Hazırladığı montaj fabrikası projesiyle o güne kadar hiçbir ülkede uygulanmamış olan Dealer Assembler yani Montaj Hakkına Sahip Bayi olma anlaşmasıyla ilk montaj fabrikasını kurma hakkına sahip oluyor. Türkiye’deki tüm bayileri kapsayan anlaşma, fabrikada üretilecek malların %85’inin Koç Grubu tarafından pazarlanması koşulu ile uygulanıyor.

Böylelikle 1959 yılında Vehbi Koç, Otosan Otomobil Sanayii A.Ş.’yi kuruyor ve ilk Ford Otosan fabrikasının temelleri atılıyor. 1960 yılında ise İstanbul fabrikasında Ford Consul otomobil ve Ford Thames kamyon montajı ile üretime başlanıyor.  1961’de Transit’in atası Otosan’ın ilk minibüsü Thames 800 (T-800), montaj hattından indiriliyor. 1965 yılında, üretimi 17 yıl boyunca devam edecek olan D1210 Ford kamyonun imalatına başlanıyor.

1966 yılına gelindiğinde ise Türkiye’nin ilk yerli otomobili Anadol, seri olarak üretilmeye başlanıyor. Böylelikle montaj üreten diğer firmalar arasından sıyrılarak kendi markasıyla imalatçı olabilen ilk kuruluş oluyor. Anadol, 18 yıl boyunca 84.000 adet üretiliyor.

1977 yılı, Ford ile Otosan birlikteliğinde bir dönüm noktası oluyor. Bu yıl imzalanan ilk lisans anlaşmasıyla Otosan, D-1210 Ford kamyonunun ve Transit serisinin Türkiye’de imalat ve satış hakkına ve motorların da yerli üretim iznine sahip oluyor. Ayrıca Anadol ve Transit motorları ile arka aks ve şanzımanlarının imal hakkını da elde ediyor.

1983 yılında ise Bakanlar Konseyi, Ford Motor Company’ye Otosan A.Ş’den %30 pay alma hakkı veriyor. Ford ve Otosan ortaklığının ardından sac gövdeli bir binek otomobil üretmek için görüşmelere başlanıyor. Ford’un İngiltere ve Almanya’daki fabrikalarından getirilen kalıplar, montaj hatları değiştirilen ve içerisine modern bir boyahane inşa edilen İstanbul fabrikasına yerleştiriliyor ve 1985 yılında ilk Ford Taunus hattan indiriliyor.

1986 yılı ise Otosan için ilklerle dolu bir yıl oluyor. Türkiye’nin ilk dizel motoru ERK, İnönü fabrikasında üretiliyor. Erk motorunun ilk kez kullanıldığı Anadol Pikap da yine bu yıl pazara sunuluyor. 1986 yılı, Ford Almanya’ya motor parçaları ihraç etmeye ve Otosan olarak sanayi için “Endüstri Motorları” üretmeye başlanılan ilklerle dolu bir yıl oluyor.

1997 yılında Köln’de imzalanan bir anlaşma ile Ford ve Koç Holding’in hisseleri eşitleniyor. Böylece Ford Otomotiv Sanayi A.Ş. yani Ford Otosan doğuyor. Her iki grup (yüzde 41, yüzde 41, yüzde 18 halka açık olmak üzere) eşit sermayeye sahip oluyor ve anlaşmayı takiben Otosan Pazarlama A.Ş.’nin Ford Otosan’a devri de tamamlanıyor.

Böylece Ford Otosan; üretim, pazarlama, satış ve satış sonrası hizmetleri ile tek ve büyük bir şirket haline geliyor. Bu tarihten itibaren Ford Otosan, ilklerle, ödüllerle ve başarılarla dolu yıllar geçirmeye devam ediyor. Ford Otosan’ın kuruluşunun 50. yılını kutladığı 2010 yılında, dünyada üretilen 6 milyonuncu Transit Türkiye’de törenle hattan indiriliyor. 2010 yılı, Türkiye’yi Ford’un Avrupa’daki en yüksek Pazar payına sahip ülkesi yapma başarısını elde etmesi ve Türkiye içinde 63 ilde en çok satan marka olması nedeniyle Ford Otosan tarihinin ikinci en iyi yılı oluyor. 2009’da 2.4 milyar dolar olan şirket değeri, 2010 yılında %46 artarak 3.2 milyar dolara yükseliyor ve bu başarıyla Ford Otosan Forbes listesine girmeyi başarıyor.

Koç Holding ve Ford Motor Company’nin ortaklığının eşitlendiği yıl olan 1997 yılında 47 bin olan araç üretim kapasitesi 2023 yılında 746.500’e çıkıyor, piyasa değeri ise 1.1 milyar dolardan 8.8 milyar dolara yükseliyor. Bugün Ford Otosan, araç üretim kapasitesinin yanında 437.500 motor ve 140 bin aktarma organı üretim kapasitesi sayesinde Ford Avrupa’nın en büyük ticari araç üretim merkezi konumunda.

Yarın görüşmek üzere.